Integracja europejska

Integracja europejska, Historia, Integracja Europejska

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Integracja europejska
6. Integracja europejska
6.1. Integracja europejska i jej koncepcje
Poj´cie integracji
Integracja jest to proces two-
rzenia si´ pewnej ca∏oÊci z ja-
kichÊ cz´Êci, zespolenia kilku
elementów w jednà ca∏oÊç.
Mo˝e ona obejmowaç ró˝ne
dziedziny ˝ycia spo∏ecznego,
np. gospodark´, polityk´. Ka˝-
dy proces integracji musi si´
opieraç na okreÊlonych pod-
stawach formalno-prawnych
oraz instytucjonalnych.
Geneza europejskich
tendencji zjednoczeniowych
Tendencje zjednoczeniowe Europy majà swoje korzenie we wspólnej
historii i w kulturze narodów.
w
W okresie od I w. p.n.e. do V w. n.e. wi´ksza cz´Êç Europy Za-
chodniej znajdowa∏a si´ w zasi´gu wp∏ywów Imperium Rzymskie-
go. Ta ekspansja spowodowa∏a wytworzenie si´ wspólnoty kultu-
rowej i gospodarczej. Istotne znaczenie dla poczucia jednoÊci
mia∏a te˝ ekspansja religii chrzeÊcijaƒskiej.
w
Karol Wielki (742–814), król Franków z dynastii Karolingów, ko-
ronowany w 800 r. na cesarza, toczy∏ wiele wojen i narzuca∏ pod-
bitym paƒstwom wiar´ chrzeÊcijaƒskà. Jego paƒstwo mia∏o byç
uniwersalnym imperium chrzeÊcijaƒskim.
w
Otton III (980–1002) pragnà∏ utworzyç
jedno europejskie paƒstwo sk∏adajàce
si´ z 4 równorz´dnych cz´Êci: Galii, S∏o-
wiaƒszczyzny, Germanii i Italii.
w
Pierre Dubois (ok. 1250–1321) propo-
nowa∏ utworzenie federacji europejskich
paƒstw chrzeÊcijaƒskich.
w
Jerzy z Podiebradów (1420–1471), król
czeski, proponowa∏ utworzenie Ligi Po-
koju – zgromadzenia przedstawicieli
ksià˝àt chrzeÊcijaƒskich dla utrzymania
pokoju.
w
Henryk IV (1553–1610), król Francji,
stworzy∏ plan ca∏kowitej rekonstrukcji
Europy, w wyniku czego mia∏o po-
wstaç 15 paƒstw. Warunkiem pokoju mia∏a byç tolerancja religij-
na wobec protestantyzmu (pominà∏ jednak prawos∏awie, czyli
Wschód). Organem naczelnym mia∏a byç Rada Generalna z∏o˝o-
na z delegatów paƒstw cz∏onkowskich.
w
William Penn (1644–1718) zaproponowa∏ utworzenie instytucji
zbli˝onej do Parlamentu Europejskiego.
w
Napoleon Bonaparte (1769–1821), ce-
sarz Francuzów, chcia∏ zintegrowaç Euro-
p´ si∏à, a podbitym paƒstwom narzuciç
francuskie prawodawstwo i rozwiàzania
ustrojowe, m.in. s∏ynny Kodeks Napole-
ona.
w
Friedrich Naumann (1860–1919), nie-
miecki duchowny i polityk, zajmowa∏ si´
projektami integracji Europy Ârodkowej.
W 1915 r. wyda∏ publikacj´
Mitteleuro-
pa
, w której proponowa∏ federacj´ kra-
jów tej cz´Êci Europy (bardziej gospodar-
czà ni˝ politycznà) pod przewodnictwem
Niemiec.
w
Richard Coudenhove-Kalergi (1894–
–1972), hrabia i polityk austriacki, by∏ organizatorem tzw. ruchu pan-
europejskiego, który mia∏ na celu integracj´ Europy Zachodniej.
W 1923 r. za∏o˝y∏ Uni´ Paneuropejskà, a w 1948 r. Ruch Europejski.
Koncepcje integracji
europejskiej
po II wojnie Êwiatowej
Najwa˝niejsze koncepcje
wspó∏pracy europejskiej:
w
Koncepcja federacyjna
za-
k∏ada budow´ tworu paƒ-
stwowego podobnego
do Stanów Zjednoczonych
Ameryki („Stany Zjednoczone
Europy”), zastàpienie naro-
dowych struktur ponadnaro-
dowymi organami federacyj-
nymi. Zwolennikami tej
koncepcji byli m.in.
W. Churchill, W. Hallstein,
P. H. Spaak oraz
K. Adenauer.
w
Koncepcja konfederacyjna
zak∏ada budow´ tzw. Euro-
py Ojczyzn, a wi´c wspó∏-
prac´ rzàdów bez tworze-
nia ponadpaƒstwowych
organów wspólnotowych.
Zwolennikami tej koncepcji
byli Ch. de Gaulle oraz
Pius XII.
w
Koncepcja unionistyczna
postuluje ograniczenie inte-
gracji europejskiej
do wspó∏dzia∏ania mi´dzy
rzàdami suwerennych
paƒstw. Jej zwolennikami
byli E. Bevin (by∏y brytyjski
minister spraw zagranicz-
nych) oraz C. Attlee (by∏y
brytyjski premier).
Otton III
Napoleon Bonaparte
148
Geneza i rozwój Unii Europejskiej
6.2. Geneza i rozwój Unii Europejskiej
Przyczyny integracji europejskiej
W Europie po II wojnie Êwiatowej idee integracyjne znacznie si´ o˝ywi∏y. Do przy-
czyn zintensyfikowania wysi∏ków zjednoczeniowych zalicza∏y si´ takie czynniki, jak:
w
nawiàzanie wspó∏pracy mi´dzy paƒstwami europejskimi, co by∏o warunkiem
udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Mar-
shalla;
w
obawa przed wybuchem w przysz∏oÊci wojny mi´dzy paƒstwami Europy (uzna-
no, ˝e jedynie integracja gospodarczo-polityczna mo˝e zapobiec zbrojnym kon-
fliktom);
w
ch´ç szybszego zwalczenia g∏odu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowa-
nych przez wojn´, co by∏o mo˝liwe dzi´ki dzia∏aniom integracyjnym;
w
dà˝enie paƒstw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na Êwiecie, którà
utraci∏y w wyniku II wojny Êwiatowej.
George Marshall, amerykaƒ-
ski sekretarz stanu w latach
1947–1949, twórca planu
pomocy dla Europy
Kalendarium integracji europejskiej (I)
9 maja 1950 r.
– francuski minister spraw zagranicznych Robert Schu-
man og∏osi∏ plan wspó∏pracy francusko-niemieckiej w dwóch najwa˝-
niejszych w tamtym czasie sektorach gospodarczych: w´gla i stali. Ten
plan sta∏ si´ podstawà powstania Europejskiej Wspólnoty W´gla i Stali.
18 kwietnia 1951 r.
– w Pary˝u zosta∏ podpisany traktat powo∏ujàcy
do ˝ycia Europejskà Wspólnot´ W´gla i Stali. Podpisa∏o go 6 paƒstw:
Niemcy, Francja, W∏ochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Traktat pa-
ryski zosta∏ zawarty na 50 lat i wszed∏ w ˝ycie 23 lipca 1952 r.
25 marca 1957 r.
– nastàpi∏o pog∏´bienie europejskiej wspó∏pracy
gospodarczej. Na mocy podpisanych traktatów tego dnia zosta∏y po-
wo∏ane do ˝ycia Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Euro-
pejska Wspólnota Ener-
gii Atomowej (Euratom).
1 stycznia 1958 r.
– Traktaty rzymskie we-
sz∏y w ˝ycie.
8 kwietnia 1965 r.
– zosta∏ podpisany Trak-
tat o fuzji organów wy-
konawczych Wspólnot
Europejskich (EWWiS,
EWG i Euratomu). Uk∏ad
ten wszed∏ w ˝ycie 1 lip-
ca 1967 r.
1 lipca 1968 r.
– 6 paƒstw cz∏onkowskich Wspólnot Europejskich
utworzy∏o uni´ celnà ze wspólnà taryfà wobec paƒstw trzecich.
1 stycznia 1973 r.
– nastàpi∏o rozszerzenie Wspólnot Europejskich.
Ich cz∏onkami sta∏y si´: Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania. W gro-
nie paƒstw kandydujàcych by∏a te˝ Norwegia, jednak obywatele tego
kraju w referendum przeprowadzonym w 1972 r. opowiedzieli si´
przeciw cz∏onkostwu.
13 marca 1979 r.
– wszed∏ w ˝ycie Europejski System Walutowy.
7–10 czerwca 1979 r.
– odby∏y si´ pierwsze bezpoÊrednie wybory
do Parlamentu Europejskiego.
1 stycznia 1981 r.
– do Wspólnot Europejskich przystàpi∏a Grecja.
1 lutego 1985 r.
– Grenlandia wystàpi∏a ze Wspólnot Europejskich.
14 czerwca 1985 r.
– Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i RFN
podpisa∏y w Schengen uk∏ad, na którego mocy stopniowo mia∏a byç
znoszona kontrola granic w ruchu osobowym mi´dzy tymi krajami.
Ojcowie
Unii Europejskiej (I)
Robert Schuman
(1886–1963),
francuski premier i minister
spraw zagra-
nicznych, po-
mys∏odawca
pojednania
niemiecko-
-francuskiego
przez po∏àcze-
nie tych
paƒstw silnymi
wi´zami go-
spodarczymi,
spo∏ecznymi
i politycznymi.
Plan Schuma-
na i Monneta by∏ pierwszym,
ca∏oÊciowo zrealizowanym
projektem zjednoczenia Euro-
py.
Robert Schuman
Podpisanie Traktatów rzymskich
Jean Monnet
(1888–1979),
francuski
dyplomata,
wspó∏twórca
planu Schuma-
na. W 1976 r.
za swoje zas∏u-
gi dla budo-
wania jednoÊci
europejskiej
otrzyma∏ tytu∏
Obywatela
Europy.
Jean Monnet
149
Integracja europejska
Kalendarium integracji europejskiej (II)
1 stycznia 1986 r.
– do Wspólnot Europejskich wst´pujà Hiszpania
i Portugalia.
luty 1986 r.
– 17 lutego w Luksemburgu i 28 lutego w Hadze zosta∏
podpisany Jednolity Akt Europejski, który wniós∏ wiele zmian instytu-
cjonalnych oraz poszerzy∏ polityk´ Wspólnot Europejskich.
1 lipca 1987 r.
– Jednolity Akt Europejski wszed∏ w ˝ycie.
3 paêdziernika 1990 r.
– nastàpi∏o zjednoczenie Niemiec, co spo-
wodowa∏o w∏àczenie obszaru by∏ej Niemieckiej Republiki Demokra-
tycznej do Wspólnot Europejskich.
7 lutego 1992 r.
– w Maastricht w Holandii zosta∏ podpisany Trak-
tat o Unii Europejskiej, który powo∏a∏ do ˝ycia Uni´ Europejskà,
opartà na 3 g∏ównych filarach: gospodarczym, spraw zagranicznych
i bezpieczeƒstwa oraz sprawiedliwoÊci i spraw wewn´trznych.
1 listopada 1993 r.
– Traktat z Maastricht wszed∏ w ˝ycie.
1 stycznia 1995 r.
– do Wspólnot Europejskich przystàpi∏y: Austria,
Finlandia i Szwecja. Norwegowie po raz drugi odrzucili w referen-
dum cz∏onkostwo.
26 marca 1995 r.
– wesz∏o w ˝ycie porozumienie wykonawcze
z Schengen, do którego przystàpi∏y wszystkie paƒstwa cz∏onkowskie
Unii z wyjàtkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii.
2 paêdziernika 1997 r
. – w Amsterdamie zosta∏ podpisany traktat
reformujàcy Uni´ Europejskà (tzw. Traktat amsterdamski).
1 czerwca 1998 r.
– zosta∏ utworzony Europejski Bank Centralny
z siedzibà we Frankfurcie nad Menem.
1 maja 1999 r.
– Traktat amsterdamski wszed∏ w ˝ycie.
26 lutego 2001 r.
– podpisano Traktat
nicejski nowelizujàcy Traktat o Unii Eu-
ropejskiej oraz traktaty ustanawiajàce
Wspólnot´ Europejskà. Zadaniem tego
dokumentu by∏o przygotowanie UE
do poszerzenia o 10 nowych paƒstw
cz∏onkowskich.
28 lutego 2002 r.
– wy∏àcznà walutà
obowiàzujàcà w 12 paƒstwach cz∏on-
kowskich sta∏o si´ euro. Prac´ rozpoczà∏
Konwent Europejski, którego zadaniem
jest przygotowanie Konstytucji UE.
Na jego czele sta∏ Valéry Giscard d’Es-
taing.
12–13 grudnia 2002 r.
– zakoƒczono
negocjacje akcesyjne z 10 paƒstwami
kandydujàcymi: Cyprem, Czechami, Es-
tonià, W´grami, Litwà, ¸otwà, Maltà,
Polskà, S∏owacjà i S∏owenià.
16 kwietnia 2003 r.
– w Atenach podpi-
sano Traktat akcesyjny pomi´dzy UE i 10
nowymi paƒstwa-
mi cz∏onkowski-
mi.
1 maja 2004 r.
– do Unii Europejskiej przy-
stàpi∏o 10 nowych paƒstw, w tym Polska.
18 czerwca 2004 r.
– Rada Europejska
zatwierdzi∏a Traktat konstytucyjny, który obec-
nie jest poddawany ratyfikacji w paƒstwach
cz∏onkowskich UE. Poniewa˝ Francuzi
i Holendrzy odrzucili go w referendach, jego
przysz∏oÊç stoi pod znakiem zapytania.
Ojcowie
Unii Europejskiej (II)
Konrad Adenauer
(1876–1967),
pierwszy kanc-
lerz demokraty-
cznych Niemiec.
By∏ zwolenni-
kiem zjednocze-
nia Europy
na podstawie jej
chrzeÊcijaƒskich
korzeni tkwià-
cych w kulturze,
tradycji i cywili-
zacji kontynentu.
Uwa˝a∏, ˝e warunkiem
wst´pnym do budowy
zjednoczonej Europy jest
pojednanie i sojusz niemiecko-
-francuski.
Alcide De Gasperi
(1881–1954),
w∏oski premier
i polityk, obok
Adenauera
i Schumana
zaliczany do
„wielkiej trójki”
europejskich po-
lityków chadec-
kich. Wspó∏twór-
ca projektów
budowy jednoÊci
Europy. Uwa˝a∏, ˝e europejska
wspó∏praca gospodarcza po-
winna si´ opieraç na zacie-
Ênianiu wspó∏pracy obronnej.
Siedziba Europejskiego Banku Central-
nego we Frankfurcie nad Menem
Paul Henri Spaak
(1899–1972),
belgijski polityk,
socjalista. By∏
wspó∏twórcà Be-
neluksu (unii
gospodarczej
Belgii, Holandii
i Luksemburga),
NATO i Euro-
pejskiej Wspól-
noty Gospodar-
czej (EWG). Je-
den z twórców
raportu, który zawiera∏ plan
powo∏ania EWG i Euratomu
(tzw. raport Spaaka).
Paul Henri Spaak
Valéry Giscard d’Estaing
150
Konrad Adenauer
Alcide De Gasperi
Geneza i rozwój Unii Europejskiej
Symbole Unii Europejskiej
Flaga
Na fladze Unii Europejskiej widnieje 12 gwiazd na lazurowym tle
(sà rozmieszczone w taki sposób, jak pe∏ne godziny na tarczy zega-
ra). Liczba gwiazd jest niezmienna. Pomys∏odawcami projektu byli
hiszpaƒski dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo i francuski
plastyk Ars¯ne Heitz. Flaga Zjednoczonej Europy powsta∏a z inspi-
racji chrzeÊcijaƒskiej. Ars¯ne Heitz przed Êmiercià wyzna∏, ˝e inspi-
racjà dla niego by∏ wizerunek Matki Boskiej Niepokalanie Pocz´tej,
która jest przedstawiana w∏aÊnie na lazurowym tle, a jej g∏ow´ oka-
la 12 gwiazd. Niezale˝nie od tego wielu ludzi przypisuje temu sym-
bolowi równie˝ inne znaczenia.
Flaga Unii Europejskiej
Hymn Unii Europejskiej
W 1972 r. Rada Europy przyj´∏a za swój hymn „Od´ do radoÊci”
– fragment IX symfonii Ludwiga van Beethovena w aran˝acji Herber-
ta von Karajana. Od 1986 r. utwór ten jest hymnem Unii Europej-
skiej. Autorem tekstu jest Fryderyk Schiller.
Paszport europejski
Symbolem Unii Europejskiej jest tak˝e paszport europejski w kolorze
burgundzkiego wina. Na jego ok∏adce widnieje napis „Unia Europejska”
i nazwa paƒstwa, którego obywatelem jest jego posiadacz. Zosta∏
on wprowadzony do u˝ytku w 1985 r.
Paszport europejski
Etapy poszerzania Unii Europejskiej
Daty przystàpienia poszczególnych
paƒstw do Unii Europejskiej:
Islandia
Morze
Norweskie
1958
1990
1995
2004
1973
1981
Wyspy
Owcze
Finlandia
1986
Estonia
Morze
Pó∏nocne
Dania
¸otwa
Litwa
Rosj a
Irlandia
Wielka
Brytania
Morze
Aralskie
Bia∏oruÊ
Kazachstan
Holandia
Belgia
Niemcy
Polska
Ukraina
Luksemburg
Czechy
Szwajcaria
Austria
W´gry
Francja
S∏owenia
Rumunia
Chorwacja
Gruzja
Azerbejd˝an
BoÊnia
i Hercegowina
Serbia
i Czarn
ogóra
Bu∏garia
Korsyka
Hiszpania
Macedonia
Turcja
Iran
Sardynia
Grecja
M o r
Sycylia
Syria
Irak
Cypr
250
0
250
500 km
Kreta
Liban
151
 Integracja europejska
6.3. Wybrane traktaty europejskie
Traktat z Maastricht
Traktat o Unii Europejskiej zosta∏ podpisany w holenderskim mieÊcie – Maastricht. Zosta∏ on uzgodniony
na szczycie przywódców 12 paƒstw cz∏onkowskich w grudniu 1991 r., a nast´pnie podpisany w tym mie-
Êcie 7 lutego 1992 r. Wszed∏ w ˝ycie 1 listopada 1993 r. po ratyfikowaniu go przez parlamenty paƒstw
cz∏onkowskich. Stanowi∏ on kolejnà i najdalej idàcà rewizj´ Traktatów rzymskich, bo wytyczy∏ drog´
do ustanowienia unii gospodarczej i walutowej
najpóêniej do 1 stycznia 1999 r. oraz okreÊli∏ dzia-
∏ania zmierzajàce do osiàgni´cia unii politycznej
(wspólna polityka zagraniczna i obronna). Po-
nadto przewidywa∏ daleko idàcà wspó∏prac´
mi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi w dziedzinie
wymiaru sprawiedliwoÊci i spraw wewn´trznych.
W odr´bnej grupie postanowieƒ traktat ten roz-
szerzy∏ lub doprecyzowa∏ kompetencje Wspólnoty
w innych dziedzinach polityki i odpowiednio zmie-
ni∏ lub ustanowi∏ uprawnienia ró˝nych instytucji
wspólnotowych. Zgodnie z postanowieniami
Traktatu z Maastricht struktura Unii Europejskiej
mia∏a si´ opieraç na 3 filarach: wspólnej polityce
ekonomicznej, polityce zagranicznej i bezpie-
czeƒstwa oraz wspó∏pracy policyjnej i sàdowej
(w sprawach karnych).
Traktat z Maastricht zosta∏ podpisany 7 lutego 1992 r.
Postanowienia Traktatu z Maastricht
w
Wprowadzi∏ okreÊlenie „Unia Europejska”.
w
Zapowiedzia∏ wspólnà walut´ jako rezultat zobowiàzania do osiàgni´cia unii gospodarczej i waluto-
wej. W tym celu zosta∏ powo∏any w 1994 r. Europejski Instytut Walutowy.
w
Zmieni∏ struktur´ instytucjonalnà i zasady jej funkcjonowania (relacje) poprzez:
• okreÊlenie zasady pomocniczoÊci (subsydiarnoÊci);
• wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (z zachowaniem obywatelstwa narodowego), które m.in.
gwarantuje swobod´ przemieszczania si´ w paƒstwach Unii, a poza ich granicami – korzystanie
z opieki dyplomatycznej;
• ustanowienie nowych instytucji: Komitetu Regionów i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich;
• podniesienie rangi Trybuna∏u Obrachunkowego do podstawowych instytucji Wspólnoty;
• ustanowienie procedury wspó∏decydowania;
• okreÊlenie zakresu spraw obj´tych w Radzie UE kwalifikowanà wi´kszoÊcià g∏osów;
• zwi´kszenie rangi Parlamentu Europejskiego (m.in. wspó∏udzia∏ w powo∏ywaniu Komisji, procedurze
wspó∏decydowania).
w
Pog∏´bi∏ dotychczasowà wspó∏prac´ i poszerzy∏ jà o nowe zadania (np. w zakresie ochrony Êrodowi-
ska).
w
Ustanowi∏ Fundusz SpójnoÊci umo˝liwiajàcy przep∏yw zasobów finansowych z bogatszych paƒstw
cz∏onkowskich do biedniejszych.
w
Ustanowi∏ procedury wspó∏pracy w polityce zagranicznej i bezpieczeƒstwa, m.in. przypisa∏ rozpatrywa-
nie kwestii zwiàzanych z obronnoÊcià w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej.
w
Ustanowi∏ procedury wspó∏pracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoÊci i spraw wewn´trznych.
Traktat amsterdamski
Ju˝ od chwili uzgodnienia treÊci Traktatu z Maastricht przewidziano koniecznoÊç dokonania w nim zmian.
Uwzgl´dniono je w 1997 r. w Amsterdamie na kolejnym szczycie UE. 2 paêdziernika podpisano Traktat
amsterdamski, który wszed∏ w ˝ycie 1 maja 1999 r., po ratyfikowaniu go przez Parlament Europejski i 15
paƒstw cz∏onkowskich. Traktat ten wprowadzi∏ doÊç istotne zmiany, zw∏aszcza przesunà∏ pewne zagadnie-
nia mi´dzy filarami lub je uzupe∏ni∏.
152
[ Pobierz całość w formacie PDF ]