Ingarden - konkretyzacja, Filologia polska, Poetyka i retoryka, Ingarden-Dzieło literackie i jego konkretyzacje
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dzieło literackie nie jest całkiem konkretne. Przedmioty w dziele nie sš konkretne - sš tworami schematycznymi.Takim tworem jest samo dzieło literackie. Dzieło sztuki literackiej nie jest dokładnie tym, co stanowi konkretnyprzedmiot percepcji estetycznej: ono samo stanowi jedynie jakby szkielet, który czytelnik pod wielu względamiuzupełnia czy dopełnia, a niejednokrotnie także i pod wielu zniekształca lub zmienia, i dopiero w tej nowej,pełniejszej, konkretniejszej, choć i tak nie całkiem konkretnej postaci stanowi wraz z tymi uzupełnieniamibezporedni obiekt percepcji i rozkoszy estetycznej.Czytelnik łšczy się z dziełem w jednš całoć. W całoci dzieło występuje w uzupełnieniach i przekształceniachpoczynionych przez czytelnika podczas czytania - KONKRETYZACJA DZIEŁA LITERACKIEGO. Konkretyzacja może dostarczyćczytelnikowi takich danych i wywołać w nim takie wzruszenia i inne reakcje psychiczne, jakich by mu samo dzieło -nigdy nie mogło dać. Konkretyzacja dzieła literackiego jest wpływem spotkania się dwóch różnych czynników: DZIEŁA ICZYTELNIKA, a w szczególnoci jego twórczych i odtwórczych czynnoci, które spełnia podczas lektury.Jeżeli pewne dzieło czytamy po raz wtóry, to poprzednio przez nas utworzone konkretyzacje wpływajš, w pewnej mierzeprzynajmniej, na własnoi konkretyzacji włanie tworzonej. Nie jest ona jednak "przeróbkš" dawnych, lecz czymw stosunku do nich całkiem nowym, drugim. Ilu czytelników i ile odczytań tego samego dzieła, tyle NOWYCH TWORÓWINTENCJONALNYCH, KTÓRE NAZYWAMY KONKRETYZACJAMI DZIEŁA.Dzieło zyskuje lub traci na wartoci przez współwystępowanie z uzupełnieniami i transformacjami, które majš sweródło wyłšcznie w czynnociach percepcyjno-konstrukcyjnych czytelnika.Niknš wszelkie granice rozbieżnoci między dziełem a konkretyzacjš.Wartoci brzmieniowe pojawiajš się - przy faktycznym głonym odczytaniu dzieła - na realnym konkretnym materiaległosowym. Brzmienia słów, melodia, rytm itd. nasycajš się konkretnymi jakociami, które się nadbudowujš nakonkretnym materiale głosowym, jaki wytwarzamy przy "wygłoszeniu" dzieła.Wszystkie jakoci brzmieniowo-językowe, występujšce w dziele wygłoszonym, nabierajš okrelonoci, żywoci icielesnoci, jaka im w samym dziele nigdy przysługiwać nie może.Nie wszystkie poprawne konkretyzacje dzieła tym się odznaczajš, lecz jedynie te, które dokonujš się w faktycznymwygłoszeniu dzieła, inne, uzyskiwane w "cichym" czytaniu, sš tej własnoci pozbawione. Mimo to jednak tylko teniektóre, przy wygłoszeniu dzieła uzyskane konkretyzacje sš "prawdziwymi" realizacjami" dzieła, sš urzeczywistnie-niem ideału.UCIELENIE musi być pozostawione czytelnikowi.Gdy warstwa brzmieniowa spełnia funkcję wyrażania stanu psychicznego podmiotu lirycznego, w którym ujawnia siębezporednio pewna jakoć metafizyczna, wówczas konkretyzacja uzyskana przez wygłoszenie dzieła doprowadza do takplastycnzego i konkretnego ujawnienia się tej jakoci metafizycznej, jakie nie jest możliwe w żadnych innych kon-kretyzacjach.Istniejš dzieła, które tracš na wartoci wskutek zbytniej jaskrawoci warstwy językowo-brzmieniowej, zrealizowanejw konkretyzacji - jaskrawoci, której niepodobna usunšć w tym rodzaju konkretyzacji. Inne dzieła za domagajš się"deklamacji" jak najbardziej "dyskretnej", żeby włanie nie doszło do przejaskrawienia czynnika podrzędnego,jakim w nich sš twory i zjawiska warstwy językowo-brzmieniowej, i żeby umożliwić wysunięcie się na czoło w ogólnymzestroju jakoci estetycznie walentnych innych czynników dzieła, np. nastroju, w jakim znajdujš się osobyprzedstawione, itp.W poszczególnych warstwach dzieła literackiego występujš różnego rodzaju luki i miejsca niedookrelenia.Uzupełnienia w konkretyzacjach, podobnie jak i aktualizacje momentów jakociowych, mogš nadać dziełu miernemuaspekt dzieła wybitnego, mogš jednakże także dziełu wielkiemu odebrać całš jego urodę lub wreszcie zmienićw sposób istotny jego oblicze, robišc go innym, w innym stylu i charakterze, choć może czasem nie mniej ciekawymi wartociowym.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]