Instalacja zewnętrzna

Instalacja zewnętrzna, Elektryka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
R
APORT
31
Instalacja zewnętrzna
Przy³¹cze energetyczne czyli
czerpiemy z pañstwowego
Ÿród³a
Przy³¹cze energetyczne wykonywane
jest przez uprawnionych monterów z Re-
jonowego Zak³adu Energetycznego. In-
stalacja mo¿e zostaæ zrobiona w dwóch
wariantach: jako napowietrzna
lub ka-
blowa
. Ostatecznie o wyborze sposobu
doprowadzenia pr¹du do domu decyduje
zak³ad energetyczny.
fot. Limex
Z pod³¹czeniem domu do linii ener-
getycznej zwi¹zane s¹ dwa podobnie
brzmi¹ce terminy:
przy³¹cze
– odcinek linii elektrycznej
³¹cz¹cy zewnêtrzn¹ (publiczn¹) sieæ zasi-
laj¹c¹ ze skrzynk¹ elektryczn¹ (tzw. z³¹-
czem);
z³¹cze
(inaczej skrzynka elektryczna)
– urz¹dzenie, z którego energia elek-
tryczna dostarczana jest na budowê, b¹dŸ
do gotowego domu. Obecnie skrzynka
elektryczna jest lokalizowana najczêœciej
w linii ogrodzenia posesji. Mieœci siê
w niej licznik pr¹du elektrycznego
i g³ówny w³¹cznik zasilania.
PRĄD
poza domem
Jeœli w pobli¿u budowanego domu
jest magistrala kablowa (przewód zasilaj¹-
cy biegn¹cy pod ziemi¹), przy³¹cze tak¿e
musi byæ kablowe. Natomiast, gdy ener-
gia rozprowadzana jest sieci¹ napowietrz-
n¹, dom mo¿e zostaæ przy³¹czony dowol-
nym sposobem i to jego w³aœciciel podej-
muje decyzjê o wyborze metody instala-
cji. Uwaga: pierwsze rozwi¹zanie jest
dro¿sze, ale nie szpeci otoczenia domu,
a przewody nie s¹ podatne na uszkodze-
nia np. podczas silnych wiatrów.
Instalacjê elektryczn¹ w domu jednorodzinnym mo¿-
na podzieliæ na trzy czêœci. Po pierwsze – wykonanie
odpowiedniego przy³¹cza dla posesji. Jest to zadanie
zak³adu energetycznego – w tym przypadku rola
inwestora sprowadza siê jedynie do okreœlenia
oczekiwanych parametrów dostawy. Drugim etapem s¹
obwody wewn¹trz domu. Maj¹ za zadanie zasilaæ
wszystkie odbiorniki (stacjonarne i przenoœne) oraz
oœwietlenie znajduj¹ce siê we wnêtrzach. Trzecia czêœæ
to zewnêtrzna instalacja elektryczna. Obejmuje ona
obwód odpowiedzialny za po³¹czenie domu ze z³¹czem
(jeœli szafka przy³¹czeniowa jest np. w linii ogrodzenia),
oœwietlenie zewnêtrzne okolic domu i ogrodu,
domofon, dzwonek itp.
Artyku³ ten przedstawia ogó³ problemów
zwi¹zanych z instalacjami zewnêtrznymi domu.
Koszt wykonania przy³¹cza ponosi
inwestor. Kwota ta nie podlega zwrotowi.
Przy³¹cze elektryczne jest zawsze w³a-
snoœci¹ zak³adu energetycznego. Je¿eli
wykonano pod³¹czenie podziemne, odpo-
wiedzialnoœæ zak³adu koñczy siê na
skrzynce elektrycznej. Natomiast, przy
³¹czu napowietrznym w³asnoœci¹ jest
wszystko, a¿ po zamocowane w œcianie
budynku zaciski z przewodami lub maszt
dachowy.
Jaros³aw Barañski
186
2004
10
Dom
budujemy
stojak z izolatorem
Przy³¹cze kablowe
(podziemne)
Niew¹tpliw¹ zalet¹ tego rodzaju roz-
wi¹zania jest brak widocznych w bezpo-
œrednim otoczeniu domu przewodów elek-
trycznych i s³upów (
patrz
). Instalacja
poprowadzona jest w ziemi, na g³êbokoœci
odpowiednio zabezpieczaj¹cej przed prze-
marzaniem i ruchem pojazdów. Zazwy-
czaj jest to 1 m od powierzchni gruntu.
Pod dojazdami i miejscami parkingowy-
mi mo¿na zejœæ g³êbiej – do ok. 1,3-1,4 m,
lub zastosowaæ dodatkow¹ os³onê – prze-
pust np. z odcinka rury stalowej.
Wykop, w którym znajd¹ siê kable,
mo¿na wykonaæ rêcznie lub niewielk¹ ko-
park¹. U³o¿onego na dnie przewodu nie
nale¿y napinaæ – w przypadku osiadania
gruntu znacznie ogranicza to mo¿liwoœæ
jego zerwania. Kabel przykrywa siê spe-
cjalnymi os³onami lub warstw¹ cegie³
oraz specjaln¹ taœm¹ z barwnej folii igieli-
towej
. Beton lub ceg³y zabezpieczaj¹
przed przypadkowym uszkodzeniem izo-
lacji podczas prac ziemnych, a folia sy-
gnalizuje obecnoϾ obwodu elektryczne-
go pod napiêciem.
Od strony domu koniec przewodu
wyprowadza siê na powierzchniê po ze-
wnêtrznej stronie fundamentu. Kabel na-
le¿y prowadziæ w rurze os³onowej (stalo-
wej lub z tworzywa sztucznego
), moco-
wanej uchwytami do œciany budynku.
Górny koniec os³ony powinien znajdo-
waæ siê ok. 1,5 m nad poziomem gruntu.
Przy³¹cze napowietrzne
Przy³¹cze kablowe
Pañstwowa sieæ elektroenergetyczna
skrzynka elektryczna
przewód w os³onie
tablica
rozdzielcza
Je¿eli od zak³adu energetycznego
otrzymamy zgodê na prowizoryczne (na
czas budowy) przy³¹cze elektryczne, po
zakoñczeniu prac bêdziemy musieli wy-
st¹piæ o przy³¹cze docelowe. Jeœli jest to
przy³¹cze kablowe, a warunki budowy
pozwalaj¹ na instalacjê wersji docelowej,
to warto z tego skorzystaæ. W takim przy-
padku skrzynkê elektryczn¹ umieszcza
siê w linii ogrodzenia, a z niej, kablem
niskiego napiêcia zasila tymczasow¹, bu-
dowlan¹ tablicê rozdzielcz¹.
Z³¹cze tymczasowe ustawia siê w ta-
kim miejscu, by rozdzielnia nie przeszka-
dza³a w pracach budowlanych. Po wybu-
dowaniu domu instalacjê demontuje siê.
Z³¹cze docelowe lokuje siê w miejscu
wskazanym przez zak³ad energetyczny.
Skrzynka elektryczna musi byæ zamonto-
wana w ³atwo dostêpnym miejscu, aby nie
utrudniaæ usuniêcia ewentualnej awarii
Skrzynkê elektryczn¹ umieszcza siê w linii
ogrodzenia (fot. archiwum BD)
w miejscu planowanego z³¹cza
. Pozwoli
to zrobiæ wszelkie niezbêdne po³¹czenia.
Energiê elektryczn¹ zu¿yt¹ w czasie
prac budowlanych mo¿na op³acaæ na
dwa sposoby:
rycza³tem – wczeœniej konieczne jest
szacunkowe okreœlenie pobieranej pod-
czas budowy mocy. Na tej podstawie za-
k³ad energetyczny ustala nale¿noœæ za
pr¹d. Kwotê tê nale¿y uiszczaæ z góry, za
ka¿dy miesi¹c;
wed³ug licznika – sposób rozliczenia
jest oczywisty, licznik udostêpniany jest
tymczasowemu odbiorcy bezp³atnie.
Po ustaleniu formy dostaw energii na
plac budowy, w skrzynce montowane s¹
bezpieczniki o pr¹dzie znamionowym do-
stosowanym do zg³oszonego zapotrzebo-
wania. Uniemo¿liwia to pobór wiêkszej
iloœci mocy. Skrzynka jest nastêpnie
plombowana.
zaistnia³ej podczas nieobecnoœci w³aœci-
ciela terenu. Jeœli wiêc od samego pocz¹t-
ku budowy znany jest przebieg ogrodzenia
(a skrzynka ma byæ w jego linii), warto wy-
konaæ przynajmniej jego fragment,
Dom
10
2004
187
budujemy
R
APORT
31
Instalacja zewnętrzna
folia
kszta³tka
du Energetycznego, która dokona oglê-
dzin, sporz¹dzi protokó³ i zaplombuje
skrzynkê w sposób uniemo¿liwiaj¹cy
pod³¹czenie odbiorników przed liczni-
kiem. Poniewa¿ obwód nadzorowany
przez zak³ad energetyczny koñczy siê
w miejscu zamontowania licznika, jako-
œci wykonania pozosta³ego fragmentu in-
stalacji inwestor musi dopilnowaæ we
w³asnym zakresie.
Zalet¹ linii kablowej w gruncie jest jej
ca³kowita niezale¿noœæ od warunków at-
mosferycznych (burza, wiatr) oraz zniko-
me koszty utrzymania. Jednak kable mu-
sz¹ byæ zabezpieczone przed wilgoci¹.
Dlatego wszelkie zakoñczenia i pod³¹cze-
nia s¹ wykonywane w specjalnych os³o-
nach (tzw. mufach) i zalewane masami
izolacyjnymi. Kabel przeznaczony do za-
kopania w ziemi musi mieæ izolacjê od-
porn¹ na panuj¹ce w glebie warunki (np.
YDY 4x4 – cztery ¿y³y o przekroju 4 mm
2
w podwójnej izolacji igielitowej).
Do pod³¹czenia budynku nie wolno
stosowaæ przewodów przeznaczonych do
uk³adania we wnêtrzach.
Pañstwowa sieæ elektroenergetyczna
folia
przewód
ceg³y
przewód
piasek
Sposób prowadzenia przewodów elektrycz-
nych w ziemi
Przy³¹cze napowietrzne poprowadzone do
masztu z izolatorami
Na tej wysokoœci umieszcza siê skrzynkê
(na- lub podtynkow¹) z bezpiecznikiem
w³¹czonym w przewód fazowy przy³¹cza.
Przed rozpoczêciem u¿ytkowania
przy³¹cze musi zostaæ odebrane przez
uprawnion¹ osobê z Rejonowego Zak³a-
Ostateczne przy³¹czenie domu do li-
nii napowietrznej mo¿liwe jest na kilka
sposobów.
Rozwi¹zanie najprostsze polega na
rozpiêciu nieizolowanych przewodów po-
miêdzy najbli¿szym s³upem linii napo-
wietrznej a stojakiem dachowym wyposa-
¿onym w ramiê z izolatorami
. Zamiast
na stojaku, izolatory mog¹ znajdowaæ siê
na œcianie budynku
.
Przewody bez izolacji musz¹ byæ po-
prowadzone w taki sposób, by uniemo¿li-
wiæ przypadkowe dotkniecie przez cz³owie-
ka. Dlatego stojak musi mieæ odpowiedni¹
wysokoœæ: na dachu ³atwo dostêpnym, jego
wysokoœæ powinna wynosiæ ok. 2,5 m, na
dachu trudnodostêpnym – 1 m (dach ³a-
twodostêpny to taki, na który mo¿na do-
Przewody nale¿y prowadziæ w tworzywo-
wych rurkach os³onowych (Minbud)
Przy³¹cze napowietrzne
Jeœli w trakcie budowy wykorzysty-
wane by³o prowizoryczne pod³¹czenie
z sieci napowietrznej, po zakoñczeniu
wszystkich prac demontuje siê je. Sta³e
doprowadzenie pr¹du do domu wykonuje
siê sposobem napowietrznym, wprost
z najbli¿szego s³upa elektrycznego
(
patrz
). Przewody rozpinane s¹ na s³u-
pach ¿elbetowych, sporadycznie spotyka
siê jeszcze s³upy drewniane.
Przy³¹cze napowietrzne z izolatorami umieszczonymi bezpoœrednio na œcianie domu
188
2004
10
Dom
budujemy
Znasz bardzo dobrego elektryka – poleæ go innym (str. 268)
wodu uziemionego). Odleg³oœæ przewo-
dów od komina nie mo¿e byæ mniejsza
ni¿ 1,5 m w poziomie, nad drog¹ dojazdo-
w¹ mog¹ wisieæ na wysokoœci 5 m.
Zamiast stosowaæ go³e przewody wy-
godniej i bezpieczniej jest zdecydowaæ siê
na wykonanie przy³¹cza wielo¿y³owym
kablem w izolacji, po³¹czonym z dodatko-
w¹, stalow¹ link¹ noœn¹. Niestety, jest to
rozwi¹zanie dro¿sze.
Od izolatorów na œcianie lub na stoja-
ku pr¹d przekazywany jest do z³¹cza
umieszczonego na parterze domu. Obok
niego montuje siê licznik, dalej znajduj¹
siê bezpieczniki.
W przypadku przy³¹cza napowietrz-
nego nie ma wymogu, by skrzynka elek-
tryczna dostêpna by³a z zewn¹trz. W razie
jakiejkolwiek awarii, zasilanie domu
mo¿na od³¹czyæ bezpoœrednio na s³upie.
Oprawy wkopane w ziemiê tworz¹ oryginalny system oœwietleniowy (Limex)
Oœwietlamy okolicê
W sk³ad instalacji, dziêki której mo¿-
liwe jest oœwietlenie otoczenia domu oraz
ogrodu, wchodz¹ lampy oœwietleniowe
oraz ³¹cz¹ce je przewody elektryczne.
Lampy pod wzglêdem wygl¹du
i przeznaczenia mo¿na podzieliæ na czte-
ry podstawowe grupy. Pierwsza, to opra-
wy przystosowane do wkopania równo
z powierzchni¹ terenu
. Maj¹ bardzo
szczelne obudowy i uchwyty przewidzia-
ne do osadzenia np. w betonie. Szk³o za-
s³aniaj¹ce ¿arówkê jest mocne i osadzone
w taki sposób, ¿e mo¿na po nim chodziæ,
a nawet jeŸdziæ samochodem. W dzieñ
praktycznie niewidoczne, nie szpec¹
miejsca, w którym je zainstalowano.
Druga grupa lamp, to popularne re-
flektorki
. Ich ca³kowita wysokoœæ to
25-40 cm. Wykonane s¹ w sposób umo¿-
liwiaj¹cy obrót i ustawianie pod k¹tem
do powierzchni gruntu. Reflektorki s¹
³atwe w monta¿u – do zakotwienia
w ziemi wystarcza p³yta chodnikowa, do
której przykrêca siê podstawê oprawy.
Oferowane s¹ równie¿ modele przeno-
œne. Nosz¹ one nazwê reflektorów pali-
kowych. Wbija siê je w dowolnym miej-
scu, mo¿na je te¿ tymczasowo zamoco-
waæ np. do drzewa.
Reflektorki przewidziane s¹ do oœwie-
tlania wybranych fragmentów ogrodu
oraz grup roœlinnoœci. Doskonale nadaj¹
siê do podœwietlania elewacji domu.
Kolejn¹ grup¹ latarni s¹ ma³e oprawy
pacho³kowe
. Maj¹ wysokoœæ 1-1,5 me-
staæ siê bez potrzeby stosowania specjali-
stycznych przyborów np. drabina, asekura-
cja itp.). W przypadku izolatorów na œcia-
nie miejsce ich mocowania musi byæ odda-
lone od okien i balkonów o co najmniej
0,75 m (w dowolnym kierunku). Dla prze-
wodu uziemionego odleg³oœæ tê mo¿na
zmniejszyæ do 0,5 m. K¹t, pod jakim prze-
wody dochodz¹ do œciany nie mo¿e byæ
mniejszy ni¿ 30°. Odleg³oœæ miêdzy prze-
wodami a dachem pokrytym materia³ami
³atwopalnymi, nie mo¿e byæ mniejsza ni¿
1 m, od po³aci dachu trudnodostêpnego,
pokrytego materia³ami niepalnymi –
0,5 m. Odleg³oœæ wisz¹cych przewodów
elektrycznych od pod³ogi tarasu lub da-
chu ³atwo dostêpnego (bez wzglêdu na ro-
dzaj pokrycia) to min. 2,5 m. Otwory
okienne, drzwiowe, balkony, galeryjki lub
krawêdŸ dachu musi oddzielaæ od prze-
wodów co najmniej 0,75 m (0,5 m prze-
Pacho³kowa oprawa ogrodowa (Elgo)
Oprawa reflektorowa (fot. AgaLight)
Dom
10
2004
189
budujemy
R
APORT
31
Instalacja zewnętrzna
Typowa, wysoka latarnia oœwietleniowa
(fot. ES-System Wilkasy)
W zwi¹zku z przewidywan¹ odporno-
œci¹, oprawy mog¹ mieæ jedn¹ z trzech
klas bezpieczeñstwa:
I
– latarniê wolno zasilaæ tylko kablem
z dodatkowym przewodem ochronnym
(oznaczonym literami PE);
II
– oprawy maj¹ dodatkow¹ izolacjê,
dziêki której nie mo¿na dotkn¹æ przewo-
du i czêœci pod napiêciem. Specjalne uzie-
mienie nie jest wtedy potrzebne;
III
(najwy¿sza) – przewiduje zasilanie
tzw. napiêciem bezpiecznym. Jego war-
toϾ nie przekracza 24 V. W klasie tej wy-
konana jest wiêkszoœæ opraw do oœwietla-
nia oczek wodnych.
Nale¿y wybieraæ oprawy wykonane
w II klasie bezpieczeñstwa, a w miej-
scach specjalnie nara¿onych na obec-
noϾ wody (strumyki, wodospady), wy-
konane w III klasie – nawet mimo ich
wy¿szej ceny.
poprzeczny (co najmniej 1,5 mm
2
).
Dziêki zastosowaniu kabla trzy¿y³owe-
go bêdzie mo¿na pod³¹czyæ oprawy wy-
konane w dowolnej klasie bezpieczeñ-
stwa.
Podczas wykonywania instalacji
obowi¹zuje fundamentalna zasada – nie
nale¿y zakopywaæ kabla z uszkodzon¹
izolacj¹
. Na przewodzie ³¹cz¹cym dwa s¹-
siednie punkty œwietlne nie mo¿e byæ
¿adnego po³¹czenia. Musi byæ u³o¿ony
luŸno, z pewnym zapasem. W celu dodat-
kowego zabezpieczenia przed uszkodze-
niami mechanicznymi i wilgoci¹ przewo-
dy warto umieœciæ w elastycznych rur-
kach instalacyjnych. Sposób zakopywania
przewodów jest taki sam, jak podczas bu-
dowy przy³¹cza kablowego (
patrz rys
).
Obwód zasilaj¹cy ogród i oœwietlenie
zewnêtrzne domu, powinien byæ wyposa-
¿ony w osobny bezpiecznik. Zapobiega to
uszkodzeniu instalacji w przypadku prze-
ciêcia kabla np. podczas prac ziemnych
w ogródku.
tra. Lampa jest od wierzchu przykryta od-
b³yœnikiem daj¹cym rozproszone, ³agodne
œwiat³o, które nie oœlepia oczu, gdy¿ kiero-
wane jest w dó³, na nogi przechodniów.
Dlatego urz¹dzenia tego typu stosowane s¹
do oœwietlania ci¹gów komunikacyjnych.
Oprawy takie osadzane s¹ na sta³e w prefa-
brykowanych lub wykonywanych w³asno-
rêcznie betonowych podstawach.
Do ostatniej grupy zaliczamy oprawy
masztowe
. Ich wysokoϾ to minimum
dwa metry. Poniewa¿ Ÿród³o œwiat³a znaj-
duje siê wysoko nad ziemi¹, œwietnie nada-
j¹ siê do oœwietlenia wiêkszych fragmentów
terenu. Przydatne s¹ g³ównie na podjaz-
dach i w du¿ych ogrodach. Maj¹ wiele wzo-
rów, zarówno nowoczesnych jak i stylizo-
wanych (np. w formie latarni gazowych).
Osadzane s¹ w solidnych, betonowych fun-
damentach. Latarnie masztowe wykonuje
siê z ró¿nych materia³ów. Te z aluminium
mo¿na ustawiaæ samodzielnie. ¯eliwne
i betonowe wymagaj¹ zaanga¿owania wy-
specjalizowanego sprzêtu budowlanego.
Decyduj¹c siê na zakup lamp ze-
wnêtrznych, musimy zwróciæ uwagê na
bardzo wa¿n¹ ich cechê. Dla wszystkich
urz¹dzeñ zasilanych z sieci oœwietlenio-
wej 230 V wprowadzono pojêcie tzw.
klasy bezpieczeñstwa. Okreœla ona, w ja-
ki sposób nale¿y wykonaæ pod³¹czenie
do pr¹du by uchroniæ u¿ytkownika
przed mo¿liwoœci¹ pora¿enia elektrycz-
nego.
Latarnie ogrodowe nara¿one s¹ na
wp³yw zmiennych warunków atmosfe-
rycznych. Oprawa lampy musi to wszyst-
ko wytrzymaæ. Powinna byæ skonstru-
owana tak, by mimo kilkuletniego u¿yt-
kowania nie dosta³a siê do niej wilgoæ lub
woda mog¹ca wywo³aæ zwarcie.
Druty w ziemi
Bardzo wa¿nym elementem oœwie-
tlenia otoczenia domu jest instalacja
elektryczna ³¹cz¹ca i zasilaj¹ca wszyst-
kie oprawy. Do jej prawid³owego wyko-
nania nale¿y stosowaæ wy³¹cznie
osprzêt przewidziany do przewodzenia
napiêcia 230 V. Kabel po³¹czeniowy po-
winien byæ w podwójnej izolacji. Ka¿da
znajduj¹ca siê w nim ¿y³a ma wtedy
swoj¹ w³asn¹ izolacjê, ca³a wi¹zka ¿y³
jest równie¿ zaizolowana. Przewód taki
nosi oznaczenie – OMY 3x1,5 – gdzie
kolejne cyfry oznaczaj¹ z ilu ¿y³ siê
sk³ada i jakie jest pole przekroju ka¿dej
z nich (w tym przypadku trzy ¿y³y
o przekroju 1,5 mm
2
ka¿da). Dobrze,
gdy przewody ³¹cz¹ce poszczególne
punkty œwietlne umieszczone s¹ w do-
datkowych rurkach os³onowych.
Rozmieszczenie punktów œwietlnych
i ³¹cz¹cej je instalacji musi byæ poprzedzo-
ne starannym zaplanowaniem przebiegu
przewodów. Nie nale¿y umieszczaæ kabla
w poprzek grz¹dki z uprawami (mo¿na go
przeci¹æ ³opat¹) ani pod strumykiem lub
oczkiem wodnym. Korzystnie jest uk³adaæ
przewód wzd³u¿ œcie¿ek. Prace te miesz-
kañcy domu mog¹ wykonaæ samodzielnie.
Ze wzglêdu na kilku- lub kilkuna-
stometrowe odleg³oœci miêdzy punkta-
mi œwietlnymi oraz mo¿liwoœæ wyst¹-
pienia na nich spadków napiêcia, musi-
my zaopatrzyæ siê w przewód, którego
¿y³y maj¹ mo¿liwie najwiêkszy przekrój
Potrzebne dodatki
Do zewnêtrznej instalacji elektrycz-
nej zaliczamy równie¿ domofon i stero-
wanie g³ówn¹ bram¹ posesji. W obu przy-
padkach znaczna czêœæ producentów ofe-
ruje urz¹dzenia zasilane napiêciem bez-
piecznym, tak ¿e po³¹czenia centralki
umieszczonej w domu z panelami przy
furtce mo¿na wykonaæ cienkim, wielo¿y-
³owym drutem. Nie musi byæ odporny na
napiêcie 230 V – nie bêdzie przewodzi³
du¿ych pr¹dów. Nale¿y tylko u³o¿yæ go
na podobnej, do instalacji zasilaj¹cej
punkty œwietlne, g³êbokoœci. Pracê tê
mo¿na wykonaæ samodzielnie, korzysta-
j¹c z dostêpnych w sklepach gotowych ze-
stawów instalcyjnych.
Dane teleadresowe wymienionych firm
oraz orientacyjne ceny wybranych produktów
przedstawiamy w rubryce
Info rynek
na
str. 198.
190
2004
10
Dom
budujemy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]