Instalacje Wodne - Rury z Tworzyw Sztucznych, Woiągi, Woiągi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
R
APORT
18
Tworzywa sztuczne
WODA
ni¿ metale. Wymagaj¹ wiêc zwykle gêstsze-
go rozmieszczenia podpór czy uchwytów.
Wytrzyma³oœæ mechaniczna tworzyw male-
je w miarê wzrostu temperatury – miêkn¹
poni¿ej 100°C (lut do ³¹czenia miedzi przy
220°C, stali przy jeszcze wy¿szej). Tote¿
z regu³y dopuszczalna temperatura wody
mo¿e w nich tylko chwilowo siêgaæ 95°C.
Przy pracy ci¹g³ej nie powinna przekraczaæ
80°C. Tworzywa staj¹ siê kruche w tempera-
turach ujemnych znacznie wy¿szych ni¿
np. stal. Oczywiœcie, w normalnych warun-
kach z mrozem we wnêtrzu nie mamy do
czynienia.
Przydatn¹ cech¹ tworzyw jest elas-
tycznoœæ. Rury mniejszych œrednic mo¿-
na z tego powodu transportowaæ i sk³ado-
waæ w postaci zwojów, tak jak kable. Ta
cecha sprawia równie¿, ¿e s¹ odporne na
uderzenia lub nag³e obci¹¿enie. Niektóre
z tworzyw nowej generacji s¹ tak elastycz-
ne i podatne, ¿e wytrzymuj¹ nawet korki
lodowe w rurach.
Tworzywa dobrze t³umi¹ ha³as i drga-
nia. W po³¹czeniu z du¿¹ g³adkoœci¹ œcia-
nek wewnêtrznych pozwala to znacznie
zwiêkszyæ prêdkoœæ przep³ywu wody.
Wykazuj¹ wysok¹ odpornoœæ na wiêk-
szoœæ chemikaliów. Na ¿ywotnoœæ instala-
cji nie ma wiêc szczególnego wp³ywu ko-
rozyjna agresywnoœæ wody sieciowej. S¹
obojêtne mikrobiologicznie. Na g³adkich
œcianach rur nie odk³adaj¹ siê osady, np.
bakteryjny czy kamieñ kot³owy.
IzolacyjnoϾ cieplna tworzyw ograni-
cza straty energii, bez dodatkowego izolo-
wania rur. Czasami jednak dodatkowa
izolacja jest zalecana. Stosuje siê j¹ wtedy,
gdy instalacjê umieszczono w œcianach
zewnêtrznych lub w pomieszczeniu nie-
ogrzewanym (np. strych, piwnica).
Mniejsze ni¿ przy instalacji z metalu
jest ryzyko oparzenia siê przewodem z go-
r¹c¹ wod¹.
Tworzywa nie chroni¹ przed dyfuzyj-
nym przenikaniem gazów. Do wody dosta-
je siê zatem tlen z powietrza. Nadaje to jej
w³aœciwoœci korozyjne, co ma znaczenie
w instalacjach c.o., zawieraj¹cych elemen-
ty metalowe. Tote¿ wyroby z tworzyw za-
opatruje siê w
pow³oki antydyfuzyjne
;
najczêœciej wtapia siê folie z metali lek-
kich.
Istotny wp³yw na sposób prowadzenia
instalacji ma du¿a rozszerzalnoœæ cieplna
tworzyw. Jej wspó³czynnik bywa 10-krot-
nie wiêkszy, ni¿ w przypadku metali. Pod-
W
PLASTIKU
W domowych instalacjach wodnych stosuje siê
cztery rodzaje tworzyw sztucznych: polietylen,
polipropylen, polibutylen i polichlorek winylu.
Podstawowy materia³ pierwszych trzech sk³ada siê
tylko z wêgla i wodoru, w czwartym
wystêpuje tak¿e chlor.
Alina Kwapisz i Stanis³aw Stupkiewicz
produkt gotowy zawiera tak¿e dodat-
ki modyfikuj¹ce i barwi¹ce. Sam materia³
podstawowy, przy takim samym sk³adzie
chemicznym, mo¿e mieæ odmiany o ró¿-
nych w³aœciwoœciach. Uzyskuje siê je
w odpowiednim procesie produkcyjnym.
fot. HP Trend Polska
Wspólne cechy tworzyw
O tym z jakiego tworzywa jest wyko-
nana rura instalacyjna, informuje umiesz-
czony na niej opis. Zawiera on tak¿e inne
dane, istotne dla u¿ytkownika
.
Kolor wyrobu ma znaczenie nie tylko
estetyczne. Dodatek barwnika zmniejsza
przenikanie œwiat³a, sprzyjaj¹cego rozwo-
jowi mikroorganizmów wewn¹trz rur.
Stanowi te¿ swego rodzaju znak firmowy,
rzucaj¹cy siê w oczy bardziej, ni¿ drobne
literki opisu
, tote¿ podlega ochronie
prawnej. Klientowi natomiast pomaga
sprawdziæ, czy nierzetelny wykonawca
nie podmienia materia³u na tañszy. Kolor
ma te¿ znaczenie praktyczne, bowiem
niektórzy producenci, wytwarzaj¹cy ma-
teria³y o ró¿nym przeznaczeniu, ró¿nicu-
j¹ ich barwy
. £atwiej wiêc unikn¹æ po-
my³ki, w wyniku której np. do instalacji
ciep³ej wody u¿yjemy niew³aœciwych rur.
Wszystkie tworzywa stosowane w insta-
lacjach wodnych s¹ znacznie l¿ejsze od me-
tali, nawet od aluminium. Wytrzyma³oœæ
mechaniczn¹ maj¹ wystarczaj¹c¹, ale ni¿sz¹
96
2004
6
Dom
P
iszemy o materiale podstawowym, bo
budujemy
Opis, umieszczony na rurze, zawiera m. in.
informacje o producencie (tu: Aquatherm),
œrednicy zewnêtrznej i gruboœci œcianki
(16x2), rodzaju tworzywa (polipropylen typ 3),
normach, których wymagania produkt spe³nia
(norma DIN i certyfikat SKZ), kodzie granulatu
i numerze linii produkcyjnej, dacie produkcji
(05.01.04)
pory rur zatem nie tylko musz¹ byæ – jak
wspomnieliœmy – rozmieszczone gêœciej
ni¿ przy instalacjach z metalu, ale te¿ wiê-
cej musi byæ mocowañ przesuwnych. Aby
podpory nie kaleczy³y powierzchni rur,
powinny mieæ miêkk¹ wk³adkê gumow¹
lub z tworzywa sztucznego.
Odpowiednio du¿o musi byæ kompen-
satorów (fragmentów instalacji, w których
rura mo¿e siê odkszta³caæ swobodnie, bez
szkodliwych naprê¿eñ). Zwykle wystarcza
jednak wykorzystaæ za³omy i uskoki œcian
w pomieszczeniu. W takich miejscach wy-
stêpuje naturalna kompensacja na ³ukach
rur
Ilustracja ogniowej odpornoœci chlorowane-
go polichlorku winylu: dzia³anie otwartego
ognia wytrzymuje przez pó³torej godziny
(fot. Tece)
Kolor wyrobów identyfikuje producenta
mniej dok³adnie, ale czytelniej ni¿ drobne
napisy na wyrobach
Polichlorek winylu
Materia³ ten mo¿na uwa¿aæ za pra-
przodka tworzyw sztucznych. Pierwsze
rury, wyprodukowane w roku 1935, u³o-
¿ono w kilku miejscowoœciach niemiec-
kich, m.in. w instalacjach domowych, do
doprowadzania wody œwie¿ej i odprowa-
dzania zu¿ytej. Jeden z przewodów wodo-
ci¹gowych, po³o¿onych w tamtym czasie,
s³u¿y³ jeszcze w roku 1992! Niektóre z in-
stalacji doœwiadczalnych, u³o¿onych w la-
tach 1936-1941 w kilku miastach na ob-
szarze Niemiec, s¹ wykorzystywane do
dziœ.
PVC znacznie przewy¿sza sztywno-
œci¹ pozosta³e materia³y instalacyjne
z tworzyw sztucznych. Rury dostarcza siê
wy³¹cznie w odcinkach prostych, nie
w zwojach. Zasady ich prowadzenia przy-
pominaj¹ tradycyjne, obowi¹zuj¹ce przy
instalacjach stalowych. W wy¿szych tem-
peraturach jednak wytrzyma³oœæ mecha-
niczna PVC znacznie siê obni¿a. Zaczyna
ono miêkn¹æ ju¿ poni¿ej 80° C, ale za tem-
peraturê bezpieczn¹ uznaje siê 60°C.
Z kolei przy temperaturze 0°C staje siê tak
kruche, ¿e nie nadaje siê do u¿ytku. Za-
kres dopuszczalnych temperatur, 0-60°C,
zawê¿a jego przydatnoœæ – przede wszyst-
kim do wody zimnej i to w warunkach ta-
kich, by nie grozi³o jej zamarzanie.
Ten zakres temperatur rozszerzono
przez dodatkowe chlorowanie PVC. Pow-
sta³y
chlorowany polichlorek winylu
(CPVC), zachowuje wzglêdnie dobre w³a-
œciwoœci wytrzyma³oœciowe do 100°C.
Tworzywo to mo¿na te¿ spreparowaæ tak,
¿e staje siê ognioodporne
.
CPVC mo¿na wiêc z powodzeniem
stosowaæ do wody ciep³ej i do instalacji
grzewczych. Temperatura kruchoœci jed-
nak nadal wynosi 0°C, a wiêc obowi¹zuj¹
w tym przypadku ograniczenia takie sa-
me, jak przy zwyk³ym PVC. CPVC mo¿-
na te¿ stosowaæ do wody zimnej. Jest jed-
nak dro¿sze od PVC.
Z PVC i CPVC wytwarza siê pe³ny ze-
staw elementów instalacji wodnych: rury
cienko- i gruboœcienne (do ró¿nych za-
kresów ciœnieñ), œrednicy od 1/2" do 6",
a tak¿e równo- i ró¿noprzelotowe (reduk-
cyjne) z³¹czki, kolanka 90° i 45°, trójniki,
czwórniki, zawory
Samokompensacja na ³ukach przewodów
powsta³ych przy uskoku œciany;
strza³ki czerwone oznaczaj¹ kierunek ruchu
przy podwy¿szaniu temperatury, niebieskie –
przy obni¿aniu
. Wiêkszoœæ tych ele-
mentów wystêpuje w wersjach g³adkich,
do ³¹czenia na klej (o czym ni¿ej), lub ³¹-
czonych – np. z jednej strony g³adkich,
z drugiej gwintowanych. Ka¿de z tych za-
koñczeñ z kolei wystêpuje w dwóch od-
mianach: KW (klej wewnêtrzny), gdy po-
wierzchnia przeznaczona do klejenia
znajduje siê wewn¹trz, oraz KZ – gdy na
zewn¹trz, i odpowiednio GW z gwintem
Producent, wytwarzaj¹cy rury ró¿nego typu,
czêsto ró¿nicuje ich kolory, przyporz¹dkowuj¹c
je poszczególnym przeznaczeniom; tu od góry:
zielona – do wody grzewczej i u¿ytkowej, wy-
sokowytrzyma³a; niebieska w paski – to samo
zastosowanie, ale mniej wytrzyma³a, za to tañ-
sza; kremowa – trudnozapalna, nie nadaj¹ca
siê do wody u¿ytkowej; ciemnoszara i bia³a –
do ogrzewania pod³ogowego (fot. Aquatherm)
Dom
6
2004
97
.
Z ekonomicznego punktu widzenia
wa¿nymi cechami tworzyw s¹ ¿ywotnoœæ,
niezawodnoœæ oraz ³atwoœæ obróbki
i monta¿u, sk³adowania, transportu.
budujemy
R
APORT
18
Tworzywa sztuczne
Przyk³adowy zestaw elementów instalacji:
bia³e – z PVC, kremowe – z CPVC (fot. Genova)
jone elementy ³¹czy z lekkim obrotem i
na kilkadziesi¹t sekund unieruchamia.
Przy temperaturze pokojowej ca³y proces
trzeba przeprowadziæ w ci¹gu nie wiêcej
ni¿ jednej minuty.
W niektórych punktach instalacjê
PVC trzeba po³¹czyæ z metalem (wyjœcie
z kot³a grzewczego, baterie itd.). W takich
miejscach stosuje siê specjalne z³¹czki
z gwintem. Z³¹cza tego typu dokrêca siê
tylko rêk¹. Przy u¿yciu narzêdzia si³a do-
cisku mo¿e spowodowaæ zerwanie gwin-
tu. Klucza u¿ywa siê tylko wyj¹tkowo
i z najwy¿sz¹ ostro¿noœci¹.
Innym rozwi¹zaniem jest zastoso-
wanie z³¹czy ko³nierzowych, zwanych
dwuz³¹czkami
Po³¹czenie dwuz³¹czk¹ (przekrój): rura jest
wklejona w dwie jego czêœci dociskane nakrêt-
k¹; miêdzy nimi uszczelka
wewnêtrznym oraz GZ z zewnêtrznym.
Z³¹czki z PVC nieco siê ró¿ni¹ od z³¹czek
z CPVC, tote¿ na potrzeby instalacji mie-
szanych wytwarza siê elementy wykonane
w po³owie z PVC, w po³owie z CPVC.
Z powodów historycznych œrednice
elementów z PVC dostosowywano do
znormalizowanych wymiarów stalowych
rur ocynkowanych. Inny system wymia-
rowania, oznaczony symbolem Sch 80,
odpowiada³ standardowym wymiarom
rur miedzianych, obecnie zaœ przechodzi
siê na system metryczny.
Podstawowym sposobem ³¹czenia ele-
mentów z PVC jest klejenie. Ma ono jed-
nak szczególny charakter – stosuje siê tzw.
klej agresywny. Nie tworzy on osobnej
warstwy. Jest to raczej rozpuszczalnik,
który powoduje „up³ynnienie” stykaj¹-
cych siê powierzchni, tak ¿e materia³ jed-
nej ulega wymieszaniu z materia³em dru-
giej (tzw. zimne zgrzewanie). Po ich po-
nownym zastygniêciu warstwa ³¹cz¹ca sta-
je siê jednolita. Podobne wymieszanie ma-
teria³u uzyskuje siê przez jego up³ynnie-
nie, w procesie zwanym zgrzewaniem.
Klej nie mo¿e byæ dowolny. Musi
spe³niaæ ostre wymagania stawiane mate-
ria³om, przeznaczonym do kontaktu ze
œrodkami spo¿ywczymi, w tym przy-
padku – z wod¹ pitn¹. Stwierdza to od-
powiedni atest Pañstwowego Zak³adu
Higieny lub jego odpowiednika w USA,
sk¹d pochodz¹ kleje stosowane w Polsce.
Nie mo¿e byæ przeterminowany (co siê
objawia konsystencj¹ galarety) ani roz-
cieñczany.
Powierzchnie przeznaczone do po³¹-
czenia musz¹ byæ czyste, równe i dok³ad-
nie do siebie przylegaæ. Gotowe i czyste
powierzchnie trzeba pokryæ gruntowni-
kiem. Ma on zmiêkczyæ ³¹czone fragmen-
ty. Jest zbêdny, jeœli siê u¿ywa specjalnego
kleju typu
one step
(„jednoetapowy”). Na
gotowe powierzchnie nanosi siê klej, kle-
. S³u¿¹ one do ³¹czenia
fragmentów instalacji w sytuacjach, gdy
nie mo¿na obróciæ ¿adn¹ z montowa-
nych rur (np. przy wymianie uszkodzo-
nego odcinka, monta¿u prefabrykowa-
nych fragmentów instalacji, gdy instala-
cja wymaga czêstego roz³¹czania).
W instalacji odp³ywowej stosuje siê
po³¹czenia kielichowe z uszczelkami gu-
mowymi.
Jak wynika z powy¿szych wskazówek,
instalacje z PVC i jego odmian mo¿na wy-
konaæ samemu, oczywiœcie wed³ug pro-
jektu sporz¹dzonego przez uprawnionego
specjalistê. Do prac wystarcz¹ pi³ka do
metalu, ostry nó¿ i wkrêtak.
kom tworzywa szczególn¹ strukturê.
Uzyskany polietylen sieciowany oznacza
siê skrótem PEX.
Wszystkie rury z polietylenu s¹ ela-
styczne i ci¹gliwe. Dostarcza siê je w od-
cinkach prostych, a tak¿e – przy œrednicach
mniejszych, do ok. 10 mm – w zwojach.
Podpory w instalacji trzeba rozmiesz-
czaæ gêsto. W domach jednorodzinnych
nie jest to czêsto stosowane rozwi¹zanie,
gdy¿ przewa¿nie rury prowadzi siê w bruz-
dach i pod pod³og¹ w jastrychu. Mo¿na
natomiast rury silnie wyginaæ (np. w naro-
¿ach œcian), co pozwala zaoszczêdziæ na
kszta³tkach, g³ównie kolankach. Przy tym
materiale szczególnie skuteczna jest samo-
kompensacja cieplna na ³ukach – prak-
tycznie nie trzeba formowaæ specjalnych
kompensatorów.
Elementy z polietylenu nie daj¹ siê
sklejaæ. W przypadku PE wysokiej i ni-
skiej gêstoœci mo¿na je ³¹czyæ przez
zgrzewanie. Potrzebne s¹ do tego odpo-
wiednie urz¹dzenia – zgrzewarki oporo-
we. Rury z PE wiêkszych œrednic ³¹czy
siê przy u¿yciu specjalnych elektroz³¹-
czek.
W odró¿nieniu od LDPE i HDPE
rur z PEX nie mo¿na zgrzewaæ i kleiæ.
Konieczne jest skorzystanie ze z³¹czek
zaciskanych oraz zaprasowywanych, sto-
sowanych zreszt¹ tak¿e do pozosta³ych
odmian PE
Polietylen
Tworzywo to, oznaczane ogólnym
skrótem PE, wystêpuje w wielu typach.
Do najpopularniejszych nale¿¹ dwa:
„miêkki”, oznaczany skrótem LDPE
(ang.
Low Density Poliethylen
– PE niskiej
gêstoœci), przeznaczony do instalacji ni-
skociœnieniowych, oraz „twardy”, HDPE
(
High Density Poliethylen
– PE wysokiej
gêstoœci) do wysokociœnieniowych. Oba
odznaczaj¹ siê wysok¹ odpornoœci¹ che-
miczn¹, niskim ciê¿arem w³aœciwym
oraz du¿¹ g³adkoœci¹ œcian przewodu.
Mo¿na je stosowaæ tylko do instalacji
wody zimnej; przy temperaturze powy-
¿ej 20°C ich wytrzyma³oœæ gwa³townie
maleje.
Odpornoœæ znacznie wy¿sz¹, nawet
do +95°C przy pracy ci¹g³ej, a wiêc
umo¿liwiaj¹c¹ stosowanie rur do obu ro-
dzajów wody i do instalacji grzewczych,
osi¹gniêto w ten sposób, ¿e polietylen
wysokiej gêstoœci poddano procesowi
tzw. sieciowania, nadaj¹cego cz¹stecz-
,
.
Struktura rur z PEX zachowuje pa-
miêæ kszta³tu. Oznacza to, ¿e np. odwi-
niête ze zwoju po jakimœ czasie wracaj¹ do
poprzedniej postaci. To jeszcze jeden po-
wód, dla którego ich mocowanie musi byæ
szczególnie gêste.
Wa¿n¹ zalet¹ polietylenu jest niska
temperatura kruchoœci: -25°C. Praktycz-
nie wiêc nie ma ¿adnych przeciwwskazañ
do stosowania go na zewn¹trz, w instala-
cjach nara¿onych na zamarzanie.
98
2004
6
Dom
budujemy
Znasz bardzo dobrego fachowca – instalatora hydraulika – poleæ go innym (str. 254)
Z³¹czka skrêcana do rur PEX, z przeciêtym
pierœcieniem: rurê nasuwa siê na króciec
(z dwiema uszczelkami), na ni¹ nasuwa pier-
œcieñ i wszystko ³¹czy nakrêtk¹; pod jej dzia³a-
niem pierœcieñ siê zaciska (fot. Gama San)
mo¿na wiêc stosowaæ do instalacji wody
zimnej, ciep³ej a tak¿e do centralnego
ogrzewania. Od pozosta³ych tworzyw
szczególnie odbiega temperatur¹ krucho-
œci, równ¹ -40°C; przypomnijmy: dla PE
ma ona wartoœæ -25°C, dla PVC i CPVC –
0°C.
Rury z PP typ 3 s¹ wprawdzie mniej
sztywne ni¿ z PVC, ale wystarczaj¹co, by
mo¿na by³o je uk³adaæ sposobem kon-
wencjonalnym (piony, ga³¹zki, podejœcia).
£¹czy siê je przez zgrzewanie.
Jest to najtañsze z tworzyw sztucz-
nych wykorzystywanych w domowych
instalacjach wodnych.
Polipropylen
Spoœród trzech podstawowych od-
mian tego tworzywa, oznaczanego skró-
tem PP, w technice instalacji wodnych
szerokie zastosowanie znalaz³ polipropy-
len zwany ataktycznym. Jego cz¹steczki
maj¹ budowê nieregularn¹, przypadkow¹.
St¹d angielskie okreœlenie
random
(loso-
wy); st¹d tak¿e uzupe³nienie skrótu o li-
terê R: PP-R.
Z powodu miejsca, które ta odmiana
zajmuje w klasyfikacji, u¿ywa siê te¿ skró-
tu PP typ 3 lub krócej PP-3.
Polipropylen zachowuje w³aœciwoœci
w szerokim zakresie temperatur. Rury
Z³¹czka zaciskana, od góry: widok samej
z³¹czki (niebieski element z poliwêglanu pozwa-
la m. in. kontrolowaæ osadzenie rury iwspó³-
œrodkowo naprowadziæ szczêki narzêdzia zaci-
skaj¹cego), wsuniêcie rury, wygl¹d nak³adki po
zaprasowaniu specjalnymi szczypcami
(fot. Gama San)
Polibutylen
Polibutylen PB jest najm³odszym
spoœród tworzyw „instalacyjnych”. Mate-
ria³ odznacza siê elastycznoœci¹ (oszczêd-
noœæ na z³¹czkach), nie pêka przy uderze-
niu, ma wysok¹ odpornoœæ na pe³zanie
(powolne odkszta³canie siê pod wp³ywem
d³ugotrwa³ego obci¹¿enia), œcieranie
i pêkniêcia naprê¿eniowe, a tak¿e na sta-
rzenie. Wyroby z niego ³atwo siê transpor-
tuje i montuje: rury mo¿na wyginaæ i pro-
R
APORT
18
Tworzywa sztuczne
.
Istotn¹ cech¹ PB jest zdolnoœæ hamo-
wania rozwoju bakterii. Pod tym wzglê-
dem przewy¿sza nawet metale: bywa, ¿e
miedŸ pokrywa siê pow³ok¹ z polibutyle-
nu. ZdolnoϾ hamowania rozwoju bakte-
rii coraz czêœciej swym wyrobom nadaj¹
tak¿e producenci innych tworzyw.
Producentom PB uda³o siê opracowaæ
technologiê wytwarzania rur odpornych
na dyfuzjê tlenow¹, a przy tym jednorod-
nych materia³owo; standardowo uzyskuje
siê tê cechê przez wtopienie w przewód
dodatkowej warstwy.
Monta¿ instalacji sprowadza siê do od-
ciêcia odcinka rury ze zwoju i wsuniêcia go
w odpowiedni ³¹cznik – zaciskowy lub
gwintowany z mosi¹dzu. Obecnie produ-
kowane s¹ te¿ z³¹czki wielokrotnego u¿yt-
ku. Rury z polibutylenu mo¿na równie¿ ³¹-
czyæ przez zgrzewanie, co jednak – jak
zwykle – wymaga odpowiednich urz¹dzeñ.
Jak przy wszystkich przewodach ela-
stycznych, podpory rur trzeba rozmiesz-
czaæ gêsto. Zaleca siê, aby przy rurach œred-
nicy 15 mm ich rozstaw wynosi³ 30 cm,
przy 22 mm – 50 cm, przy 28 mm – 80 cm.
Choæ sam materia³ jest najdro¿szy
spoœród tworzyw stosowanych w instala-
cjach wodnych, ³atwoœæ monta¿u oraz za-
lety u¿ytkowe powoduj¹, ¿e instalacje
z niego s¹ cenowo konkurencyjne.
wnêtrznej i zewnêtrznej z tworzywa,
przedzielonych wk³adk¹ z folii, najczê-
œciej aluminiowej. Tworzywo nadaje od-
pornoœæ chemiczn¹, g³adkoœæ powierzch-
ni zewnêtrznej i izolacyjnoœæ ciepln¹, t³u-
mi ha³asy itd. Aluminium pe³ni trzy
funkcje:
zapobiega przenikaniu tlenu do wnê-
trza rury, stanowi wiêc barierê antydyfu-
zyjn¹;
znacznie zmniejsza rozszerzalnoϾ
ciepln¹ rury;
likwiduje pamiêæ kszta³tu, zazwyczaj
k³opotliw¹ – przewód mo¿na trwale ufor-
mowaæ wed³ug potrzeb.
Wprowadzenie wk³adki metalowej
zwiêksza te¿ odpornoœæ ciepln¹ rur: nie-
które wytrzymuj¹ krótkotrwa³e wystawie-
nie na temperaturê 110°C. Tote¿ rury war-
stwowe stosuje siê przede wszystkim
w instalacjach grzewczych.
O tym, jakie materia³y sk³adaj¹ siê na
rurê, informuje napis na jej boku. Podaje
siê w nim materia³y kolejnych warstw:
PEX/Al/PEX (polietylen sieciowany/alu-
minium/polietylen sieciowany), PP-
R/Al/PP (polipropylen typ 3/alumi-
nium/polipropylen), PEX/Al/HDPE (po-
lietylen sieciowany/aluminium/polietylen
wysokiej gêstoœci).
Oprócz tych warstw podstawowych
mog¹ wystêpowaæ dodatkowe: klej zespala-
j¹cy wk³adkê metalow¹ z tworzywem, cza-
sem zewnêtrzny p³aszcz dekoracyjno-
ochronny. Trudnego klejenia warstw mo¿na
unikn¹æ, w miejsce folii zwyk³ej stosuj¹c
perforowan¹ (system
Stabi
firmy Aqua-
therm)
Elementy systemu Hep
2
O; oprócz rur,
kszta³tek, z³¹czek itd. widaæ no¿yce do ciêcia
rur (A) oraz kszta³townik (B), w którym uk³ada
siê rurê w miejscach zagiêcia jej trasy pod k¹-
tem prostym
k³adu. Jest to zbêdne w przypadku rur
Stabi trzeciej generacji, co stanowi ich
dodatkow¹ zaletê.
. Specyficznym rodzajem rur, nie-
kiedy nazywanych równie¿ warstwowymi,
s¹ takie, w których barierê antydyfuzyjn¹
stanowi nie metal, lecz np. cieniutka war-
stwa kopolimeru winylowo-alkoholowego
EVOH, u¿ywanego m. in. do tlenoszczel-
nych folii opakowaniowych w przemyœle
spo¿ywczym. Jeszcze inne rozwi¹zanie
wprowadzi³ producent systemu Stabi:
w wyrobach trzeciej generacji (po folii zwy-
k³ej i perforowanej) wprowadzi³ œrodkow¹
warstwê tak¿e z polipropylenu, ale wzmoc-
nionego domieszk¹ w³ókien szklanych.
Podstawowym sposobem ³¹czenia
rur warstwowych jest stosowanie z³¹czek
– zaciskanych lub zaprasowywanych.
W przypadku PP mo¿na te¿ zastosowaæ
zgrzewanie. Jest to jednak k³opotliwe, bo
trzeba w tym celu zedrzeæ z koñcowych
odcinków rur warstwê aluminium i pod-
W artykule przedstawiliœmy rodzaje two-
rzyw stosowanych do wewnêtrznych instala-
cji wodnych. Dane teleadresowe wiod¹cych
producentów i przyk³adowe ceny wyrobów
podajemy w rubryce
Info rynek
.
Dwie generacje rur Stabi: w g³êbi – PP-
R/Al/PP-R, z wk³adk¹ perforowan¹, na pierw-
szym planie – z warstw¹ stabilizuj¹c¹ z poli-
propylenu zbrojonego w³óknem szklanym
Rury warstwowe
Instalacyjne zalety tworzyw sztucz-
nych i metali uzupe³niaj¹ siê. Najlepsze
w³aœciwoœci ka¿dego z tych materia³ów
wykorzystuje siê w rurach warstwowych,
nazywanych równie¿ wielowarstwowymi
lub zespolonymi. Sk³adaj¹ siê one
z trzech warstw podstawowych – we-
100
2004
6
Dom
wadziæ jak kabel elektryczny. Zachowuje
pamiêæ kszta³tu. Zwykle jest ona k³opotli-
wa. W przypadku polibutylenu dzia³a ona
jednak odwrotnie, ni¿ w przypadku poli-
etylenu. W toku produkcji jest formowany
jako przewód prosty i taki kszta³t „zapa-
miêtuje”. Po odwiniêciu ze zwoju prostuje
siê. Temperatura kruchoœci ma wartoœæ
-25°C. Powy¿ej niej (czyli w naszych wa-
runkach klimatycznych praktycznie za-
wsze) rurze nie szkodzi zamarzanie w niej
wody. Po prostu rozszerza siê wraz z ni¹,
a po odtajaniu zawartoœci wraca do po-
przedniego kszta³tu.
Polibutylen jest te¿ wybitnie odporny
na temperatury wysokie, nadaje siê wiêc do
wszystkich rodzajów instalacji wodnych
budujemy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]