Inflacja jako zjwisko mkakroekonomiczne, MAKROEKONOMIA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
Dr inŇ. Agnieszka Becla
Zwarty konspekt problemowo-tematyczny
do tematu:
INFLACJA JAKO ZJAWISKO MAKROEKONOMICZNE
Pojħcie, pomiar i rodzaje inflacji
Inflacja to proces trwaþego oglnego poziomu cen towarw, usþug i czynnikw
produkcji w gospodarce. Proces odwrotny do inflacji nazywany jest deflacjĢ.
Podstawowym miernikiem inflacji jest tzw. stopa inflacji. Stopa inflacji
jest procentowĢ zmianĢ poziomu cen, obliczanĢ zgodnie z nastħpujĢcĢ formuþĢ:
P
P
−
=
t
t
t
−
1
Si
100
%
P
1
−
gdzie: S
i
Î stopa inflacji, P
t
Î poziom cen roku bieŇĢcego (roku t), P
t-1
Î poziom
cen roku poprzedniego (roku t-1).
Do okreĻlenia poziomu inflacji, czyli procentowego przyrostu oglnego
poziomu cen w gospodarce wykorzystuje siħ takŇe inne wskaŅniki takie jak:
1. deflator produktu narodowego brutto,
2. indeks cen dbr konsumpcyjnych CPI,
3. indeks cen dbr produkcyjnych PPI.
W zaleŇnoĻci od tempa wzrostu cen moŇemy wyrŇnię nastħpujĢce
rodzaje inflacji:
1. Inflacjħ peþzajĢcĢ (inaczej powolna, þagodna, jednocyfrowa).
2. Inflacjħ kroczĢca (inaczej biegnĢca lub stĢpajĢca).
3. Inflacjħ galopujĢcĢ (superinflacja).
4. Hiperinflacjħ (inflacja szalejĢca lub histeryczna).
Monetarystyczna interpretacja przyczyn inflacji
We wspþczesnej teorii ekonomii dominujĢ trzy podstawowe sposoby
tþumaczenia przyczyn inflacji czyli teorie inflacji: monetarystyczna (iloĻciowa),
keynesowska (popytowa) oraz koncepcja inflacji kosztowo-strukturalnej, czħsto
wykorzystywana w ekonomii neoinstytucjonalnej. Wedþug monetarystw
inflacja jest zjawiskiem pojawiajĢcym siħ wtedy, gdy zwiħkszeniu iloĻci
pieniĢdza nie towarzyszy odpowiednie zwiħkszenie poziomu produkcji. Inflacja
jest zatem wywoþywana przez nadmiernĢ w stosunku do potrzeb gospodarki
podaŇ pieniĢdza.
2
Schemat 1. Monetarystyczna interpretacja inflacji
P
S
0
P
1
P
0
D
1
D
Y
Inflacja iloĻciowa - wystħpuje wwczas, gdy zwiħkszeniu pieniĢdza nie odpowiada
zwiħkszenie poziomu produkcji. Wystħpuje wwczas nadmierna w stosunku do potrzeb
gospodarki podaŇ pieniĢdza Wzrost iloĻci pieniĢdza powoduje zachwianie rwnowagi
pomiħdzy popytem na pieniĢdz a podaŇĢ pieniĢdza (nadwyŇka podaŇy pieniĢdza), co
w efekcie, poprzez wzrost wydatkw konsumpcyjnych przyczyni siħ do wzrostu cen towarw
i usþug. Wedþug monetarystw produkcja realna jest nieelastyczna w stosunku do iloĻci
pieniĢdza i poziomu cen. Wzrost podaŇy powoduje bezpoĻrednio wzrost poziomu cen.
Inflacja jest zjawiskiem monetarnym dlatego zalecane jest ograniczenie podaŇy pieniĢdza-
stosowanie zasady stabilnego wzrostu zasobu pieniĢdz bez wzglħdu na sytuacjħ gospodarczĢ.
Keynesowska interpretacja przyczyn inflacji
Zdaniem J.M.Keynesa wzrost podaŇy pieniĢdza wywoþuje rŇne skutki
w gospodarce, w zaleŇnoĻci od stopnia wykorzystania czynnikw wytwrczych.
J.M.Keynes zaþoŇyþ, Ňe w gospodarce mogĢ wystĢpię przede wszystkim dwa
stany:
- stan niepeþnego zatrudnienia,
- stan peþnego zatrudnienia.
W pierwszym przypadku, przy niepeþnym wykorzystaniu moŇliwoĻci
produkcyjnych, wzrost iloĻci pieniĢdza prowadzi do zwiħkszenia zatrudnienia,
nie wywierajĢc wiħkszego wpþywu na ceny. Oznacza to, Ňe przy znacznym
bezrobociu wystĢpi przede wszystkim produkcyjny efekt wzrostu globalnego
popytu. W drugiej sytuacji, gdy osiĢgniħte zostanie peþne zatrudnienie, wzrost
iloĻci pieniĢdza w obiegu doprowadzi do ruchu cen w grħ i wystĢpi cenowy
efekt wzrostu globalnego popytu. NajczħĻciej w gospodarce mamy do
czynienia z sytuacjĢ poĻredniĢ, w ktrej wzrost popytu globalnego wywoþany
zwiħkszonĢ iloĻciĢ pieniĢdza rozþaduje siħ czħĻciowo we wzroĻcie produkcji
3
i zatrudnienia (efekt produkcyjny), a czħĻciowo we wzroĻcie poziom cen (efekt
cenowy). Zamiast stabilnych cen mamy zatem w rzeczywistoĻci ceny, ktre
rosnĢ stopniowo w miarħ wzrostu zatrudnienia.
Schemat 2. Tradycyjne keynesowskie ujħcie inflacji
P
S
0
P
1
P
0
D
1
D
Y
0
Y
1
Y
Inflacja popytowa - wzrost podaŇy powoduje:
•
w przypadku bezrobocia - zwiħkszenie zatrudnienia przy niewielkim wpþywie na poziom
cen tj. produkcyjny efektu wzrostu globalnego popytu.
•
w przypadku peþnego zatrudnienia - zwyŇkowy ruch cen - cenowy efekt wzrostu
globalnego popytu.
Wedþug keynesistw produkcja jest elastyczna do iloĻci pieniĢdza i poziomu cen. Wzrost
podaŇy pieniĢdza powoduje zatem najczħĻciej mieszany produkcyjny i cenowy efekt.
Kosztowo-strukturalna interpretacja przyczyn inflacji
Monetarystyczna i keynesowska teoria, upatrujĢ przyczyn inflacji
w nadwyŇce popytu. Przyczyn wzrostu cen upatruje siħ rwnia we wzroĻcie
kosztw wytwarzania Inflacja moŇe byę zatem konsekwencjĢ rŇnych zjawisk
leŇĢcych po ástronie podaŇyÑ takich jak: wzrost pþac roboczych szybszy od
wzrostu wydajnoĻci pracy, wzrostu stawek podatku obrotowego lub stopy
procentowej czy wzrost cen surowcw, paliw itp.
Do najprostszych wersji teorii kosztowo-strukturalnej inflacji naleŇĢ:
a) koncepcja inflacji pþacowej; funkcjonujĢce grupy nacisku takie jak
zwiĢzki zawodowe realizujĢ politykħ pþacowĢ niezaleŇnie od sytuacji na
rynku pracy. Oznacza to, Ňe pþace sĢ, nawet w warunkach bezrobocia,
áusztywnione w dþÑ, a wzrost popytu (w tym na siþħ roboczĢ) potħguje
4
jeszcze ŇĢdania robotnikw. Siþa i agresywnoĻę zwiĢzkw zawodowych
sprawiajĢ, iŇ sĢ one w stanie wywieraę nieustannĢ presjħ na poziom pþac.
b) koncepcja ácen administrowanychÑ; teoria ta upatruje przyczyn inflacji
w polityce cenowej wielkich korporacji (oliogopoli i monopoli), ktre
realizujĢc politykħ planowanej dþugofalowej stopy zysku podnoszĢ ceny
w celu sfinansowania ekspansji inwestycyjnej, natomiast w okresie
osþabienia koniunktury, aby osiĢgnĢę zaþoŇony poziom zysku, a takŇe gdy
rosnĢ waŇne elementy kosztw produkcji.
Schemat 3. Kosztowo-strukturalne ujħcie przyczyn inflacji
P
S
1
S
R
1
P
1
R
P
D
PNB
r1
PNB
r
PNB
r
Inflacja kosztowa przejawia siħ poprzez wzrost pþac i cen spowodowany wzrostem kosztw.
Podmioty gospodarcze (korporacje) ustalajĢ ceny na poziomie, ktry maksymalizuje zysk.
Wzrost cen produktw uzasadniany jest wzrostem kosztw. Wzrost pþac zatrudnionych jest
kompensowane wzrostem cen produktw. Powstaje spirala pþacowo-cenowa wywoþujĢca
inflacjħ, ktra moŇe byę ograniczona poprzez: kontrolowanie cen oraz wzrost pþac
proporcjonalny do wzrostu wydajnoĻci pracy.
Skutki inflacji dla gospodarki
Jak wiħkszoĻę zjawisk ekonomicznych, rwnieŇ inflacja moŇe wywoþywaę
okreĻlone koszty i korzyĻci w gospodarce.
Schemat 4. Gþwne koszty i korzyĻci zwiĢzane z wystħpowaniem inflacji
w gospodarce
Gþwne koszty wywoþywane przez inflacjħ
Podstawowe korzyĻci pþynĢce ze zjawiska inflacji
NiepoŇĢdana redystrybucja dochodw w
spoþeczeıstwie
Niespodziewane zyski dþuŇnikw
NiewþaĻciwa alokacja zasobw ekonomicznych w
gospodarce
KorzyĻci urzħdnikw paıstwowych i pewnych
grup zawodowych
Osþabienie skþonnoĻci do oszczħdzania u
podmiotw gospodarczych
KorzyĻci wynikajĢce z zakupw spekulacyjnych
5
BezpoĻrednie straty wþaĻcicieli pieniĢdza
gotwkowego i instytucji bankowo-kredytowych
-
Spadek realnych dochodw pracownikw sfery
budŇetowej
-
TrudnoĻci prowadzenia dziaþalnoĻci gospodarczej
przy ograniczeniu rachunku ekonomicznego i
wzroĻcie niepewnoĻci
-
Osþabienie motywacji do podejmowania
aktywnoĻci gospodarczej
-
Tworzenie siħ przywilejw niektrych grup
spoþecznych
-
Spadek jakoĻci Ňycia i wymuszona substytucja w
konsumpcji oraz marnotrawstwo dochodw
-
Tworzenie siħ rynku producenta i spadek jakoĻci
produkcji
-
Pojawienie siħ patologii spoþecznych, zwþaszcza w
sferze wymiany handlowej
-
Sposoby przeciwdziaþania skutkom inflacji. Polityka antyinflacyjna.
W praktyce gospodarczej spotyka siħ trzy podstawowe sposoby
przeciwdziaþania inflacji. Pierwszy z nich polega na zastosowaniu takich
instrumentw polityki gospodarczej, ktre pozwolĢ utrzymaę to zjawisko pod
kontrolĢ. Chodzi tu gþwnie o politykħ monetarnĢ i dziaþania zmierzajĢce do
ograniczenia nominalnej podaŇy pieniĢdza poprzez odpowiednie ksztaþtowanie
stopy procentowej. Jest to skuteczne narzħdzie kontrolujĢce wypþyw pieniĢdza
do gospodarki, a jednoczeĻnie zachħcajĢce do oszczħdzania. Natomiast przy
wykorzystaniu polityki fiskalnej ograniczanie inflacji polega gþwnie na
zwiħkszaniu podatkw w gospodarce (fiskalizacji gospodarki) oraz ograniczaniu
wydatkw rzĢdowych. Drugi sposb þĢczy siħ ze zmianĢ struktury produkcji z
maþo efektywnej na bardziej efektywnĢ i polega na wprowadzeniu odpowiedniej
polityki strukturalnej. Sposb ten stosuje siħ wwczas, jeŇeli przyczyny inflacji
majĢ charakter strukturalny. Ma to miejsce gdy zmianom struktury popytu nie
towarzyszĢ odpowiednie zmiany w strukturze produkcji i podaŇy. Trzeci sposb
reakcji na zjawisko inflacji polega na jej akceptacji i wprowadzeniu
automatycznego dostosowania wysokoĻci nominalnych zobowiĢzaı do skutkw
inflacji (indeksacji). KaŇdy z powyŇszych sposobw, stosowany samodzielnie
lub w poþĢczeniu z innymi, tworzy politykħ antyinflacyjnĢ. WspþczeĻnie uznaje
siħ zjawisko inflacji za niepoŇĢdane w gospodarce, chociaŇ trudne do
unikniħcia. Z tego powodu nawet doĻę ortodoksyjni zwolennicy gospodarki
liberalnej dopuszczajĢ rŇny zakres przeciwdziaþania inflacji i stosowania
polityki antyinflacyjnej.
Pytania i zadania kontrolne
1. WyjaĻnij pojħcie inflacji.
2. W jaki sposb okreĻla siħ stopħ inflacji?
3. Jakie inne, poza stopĢ inflacji, mierniki inflacji sĢ wykorzystywane?
[ Pobierz całość w formacie PDF ]